رواق

بالادیده

معرفی نشانه های حتمی ظهور


در احادیث اسلامی، از پنج نشانه حتمی ظهور (یمانی، سفیانی، ندای آسمانی، قتل نفس زکیه و خسف بیداء) به صورت ویژه و مستقل سخن به میان آمده است. اهمیت این پنج نشانه را می توان هم از تعدد روایات مربوط به آن ها و هم از جداسازی و بیان این نشانه ها به شکل مستقل دریافت. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین، با سلسه اسنادش از امام صادق علیه السلام در حدیث معتبر[2] نقل کرده است:

قَبْلَ قِیامِ الْقَائِمِ خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ الْیمَانِی وَ السُّفْیانِی وَ الصَّیحَةُ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّکیةِ وَ الْخَسْفُ بِالْبَیدَاء.[3]

پیش از قیام قائم پنج نشانه حتمی است: یمانی، سفیانی، صحیه آسمانی، شهادت نفس زکیه و خسف بیداء.

و نیز مرحوم کلینی در کتاب الکافی، در حدیث معتبر[4]، از امام صادق نقل کرده است:

خَمسُ عَلاماتٍ قَبلَ قِیامِ القائمِ الصَّیحَةُ وَ السَّفیانِیُّ وَ الخَسفُ وَ قَتلُ النَّفسِ الزَّکیَّة وَ الیَمانِیُّ .[5]

پیش از قیام قائم، پنج علامت وجود خواهد داشت: ندای آسمانی، سفیانی، خسف و فرو رفتن (لشکر سفیانی) در زمین (بیداء)، شهادت نفس زکیه و یمانی.

این دو حدیث معتبر و حدیث های مشابه دیگر، دلالت بر این دارد که ظهور امام مهدی علیه السلام، متوقف بر نشانه های حتمی است که باید به وقوع بپیوندد.

شرح اجمالی نشانه های حتمی ظهور

طبق روایات معتبر، ندای آسمانی، برای اثبات اینکه، امام مهدی، از طرف خداوند متعال، برگزیده و فرستاده شده است و خروج سفیانی به عنوان دشمن اصلی امام عصر، به جنگ میان حق و باطل، اشاره دارد. خروج یمانی، به ضرورت وجود قوا و لشکر جبهه حق و نصرت و یاری در ظهور امام مهدی، اشاره دارد و شهادت نفس زکیه، به طغیان حکومت و نظام ناصبی و دشمن اهل بیت در کشور حجاز (عربستان)، اشاره می کند. و در نهایت، خسف بیداء و فرو رفتن لشکر سفیانی در زمین در منطقه بیداء (در بین مکه و مدینه)، نشانگر صحت پیشگویی و صدق خبر پیامبر و نیز بیانگر این است که حکومت جهانی امام مهدی، ادامه حکومت رسول الله و اتمام رسالت پیامبر اسلام، می باشد.[6]

اهمیت فراوان و جایگاه شورش سفیانی در عصر ظهور

دلایلی که نشان گر اهمیت موضوع سفیانی است، بدین قرارند:

۱. خروج سفیانی، در روایات شیعه، از علائم حتمی ظهور امام مهدی(ع) شمرده شده است. از جمله شیخ صدوق در کتاب کمال الدین، در روایتی از امام صادق (ع)، چنین نقل می کند:

السُّفْیانِی مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِی رَجَب.[7]

سفیانی از علایم حتمی است و قیام او در ماه رجب خواهد بود.

و نیز امام باقر علیه السلام در حدیث دیگری فرموده ­اند:

إِنَ مِنَ الْأُمُورِ أُمُوراً مَوْقُوفَةً وَ أُمُوراً مَحْتُومَةً وَ إِنَّ السُّفْیانِی مِنَ الْمَحْتُومِ الَّذِی لَا بُدَّ مِنْهُ.[8]

برخی از امور موقوف و مشروط­اند و برخی محتوم و تغییر ناپذیر، و سفیانی از علایم حتمی است که بی­تردید رخ خواهد داد.

همچنین در کتاب الغیبۀ نعمانی، از امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه ثم قضی اجلا و اجل مسمی عنده[9] نقل شده است:

إِنَّهُمَا أَجَلَانِ: أَجَلٌ مَحْتُومٌ وَ أَجَلٌ مَوْقُوفٌ. قَالَ لَهُ حُمْرَانُ: مَا الْمَحْتُومُ؟ قَالَ الَّذِی لَا یکونُ غَیرُهُ. قَالَ: وَ مَا الْمَوْقُوفُ؟ قَالَ: هُوَ الَّذِی لِلَّهِ فِیهِ الْمَشِیةُ. قَالَ حُمْرَانُ: إِنِّی لَأَرْجُو أَنْ یکونَ أَجَلُ السُّفْیانِی مِنَ الْمَوْقُوفِ. فَقَالَ: أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام لَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ مِنَ الْمَحْتُومِ.[10]

آنها دو اجل اند:

اجل محتوم و تغییرناپذیر و اجل موقوف و مشروط. حمران پرسید: اجل محتوم چیست؟

فرمود: اجلی که جز آن نخواهد شد.

حمران عرض کرد:

اجل موقوف و مشروط چیست؟

فرمود:

آنچه اراده خداوند در آن راه دارد و قابل تقدیم و تاخیر و برطرف شدن است. حمران عرض کرد:

امیدوارم قیام سفیانی از علایم موقوف و مشروطی باشد که بدا در آن راه دارد!

امام فرمودند: به خدا سوگند که چنین نیست، او از علایم حتمی است.

۲. چنان که خواهد آمد، یکی از اساسی ترین اهداف قیام سفیانی، حمله به مناطق شیعه نشین و کشتار شیعیان و حمله به مراکز مقدسه شیعه در کشور عراق، است.

تأثیر این رخداد عظیم در کیان تشیع و تهدیدی که از ناحیه سفیانی متوجه شیعیان جهان می شود، بررسی ابعاد این ماجرا و آگاهی از زوایای مختلف آن را ضروری می نماید.

سفیانی ابتدا از شام خروج می کند.

از جمله شیخ صدوق در کتاب کمال الدین از امام باقر علیه السلام، نقل کرده است:

... و خُرُوجَ السُّفْیانِی مِنَ الشَّام . ...[11]

... و سفیانی از منطقه شام، خروج می کند. ...

آنگاه به سمت عراق لشکرکشی می کند. در کتاب الغیبۀ نعمانی، امام باقر(ع) در ضمن روایتی معتبر می فرمایند:

... لَا یکونُ لَهُ هِمَّةٌ إِلَّا الْإِقْبَالَ نَحْوَ الْعِرَاقِ یمُرُّ جَیشُهُ بِقِرْقِیسِیاءَ. .. وَ یبْعَثُ السُّفْیانِی جَیشاً إِلَی الْکوفَة. ...[12]

... سپس او (سفیانی، بعد از تسلط بر منطقه شام) هدفی جز حمله به عراق ندارد. سپاهیانش را به قرقیسیا می رساند و در آنجا هم به جنگیدن می پردازد. .. و بعد لشکرش را به سوی کوفه گسیل می دارد. ...

۳. از دیگر دلایلی که تحقیق درباره این موضوع را ضروری می نماید، گستردگی ابعاد این رخداد نسبت به سایر علائم ظهور است؛ نشانه هایی چون:

ندای آسمانی، کشته شدن نفس زکیه، خسف بیداء و. ..، حوادثی محدود به شمار می روند که در زمان اندکی رخ می دهند، اما قیام سفیانی حادثه ای ساده و محدود نیست و ماه ها به طول می انجامد و شعاع فعالیت های سفیانی منطقه شام و عراق خواهد بود.

در کتاب الغیبۀ نعمانی،

از امام صادق علیه السلام در روایت معتبر و با اشاره به طولانی بودن فتنه سفیانی، چنین نقل شده است:

السُّفْیانِی مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِی رَجَبٍ وَ مِنْ أَوَّلِ خُرُوجِهِ إِلَی آخِرِهِ خَمْسَةَ عَشَرَ شَهْراً سِتَّةُ أَشْهُرٍ یقَاتِلُ فِیهَا فَإِذَا مَلَک الْکوَرَ الْخَمْسَ مَلَک تِسْعَةَ أَشْهُرٍ وَ لَمْ یزِدْ عَلَیهَا یوْماً.[13]

سفیانی از علایم حتمی و قطعی است و در ماه رجب خروج می کند. از ابتدای حرکت او تا آخر کارش، پانزده ماه به طول می ­انجامد. شش ماه آن را به جنگ و نبرد می­گذراند و چون سرزمین های پنج گانه (تمام منطقه شام) را به تصرف خود درآورد، نه ماه بر این مناطق حکومت می کند و یک روز هم بر این مدت اضافه نمیشود.

۴. همچنین تأثیر شورش سفیانی، بر معادلات و تحولات اساسی در دنیای اسلام، از منطقه شام تا عراق، و حتی اعزام لشکر به عراق و عربستان، و تخریب شهر مدینه و تلاش در جهت جلوگیری از قیام امام مهدی و اعلان جنگ علنی بر ضدّ آن حضرت، بخشی از ابعاد این رخداد پراهمیت است. نعمانی در کتاب الغیبۀ از امام باقر علیه السلام در حدیث معتبری در این باره فرموده ­اند:

... وَ یبْعَثُ السُّفْیانِی بَعْثاً إِلَی الْمَدِینَةِ فَینْفَرُ الْمَهْدِی مِنْهَا إِلَی مَکةَ فَیبْلُغُ أَمِیرَ جَیشِ السُّفْیانِی أَنَّ الْمَهْدِی قَدْ خَرَجَ إِلَی مَکةَ. ..[14]

... سفیانی، سپاهی را به مدینه می­فرستد. مهدی از آن جا می گریزد و به مکه می­رود. به امیر سپاه سفیانی گزارش می رسد که مهدی به مکه رفته است. ...

۵. از طرفی وقتی راویان احادیث ائمه، مهمترین نشانه ظهور امام عصر، را درخواست می کردند، امامان معصوم، خروج سفیانی را به عنوان مهمترین نشانه برای ظهور امام مهدی و اقامه حکومت اهل بیت، بیان می فرمودند.

وَ کفَی بِالسُّفْیانِی نَقِمَةً لَکمْ مِنْ عَدُوِّکمْ وَ هُوَ مِنَ الْعَلَامَاتِ لَکمْ. ..َ إِنَّمَا فِتْنَتُهُ حَمْلُ امْرَأَةٍ تِسْعَةُ أَشْهُرٍ وَ لَا یجُوزُهَا إِنْ شَاءَ اللَّه.[15]

سفیانی برای عذاب دشمنان شما بس است و از جمله نشانه هایی برای شماست (برای فهم نزدیکی ظهور) . .. و فتنه شورش سفیانی، ان شا الله بیشتر از نه ماه، نخواهد شد.

۶. در منابع متعدد حدیثی شیعه نقل شده است که هنگام قیام سفیانی، اجابت دعوت اهل بیت و توجهات به سمت اخبار ظهور در کشور حجاز (عربستان)، واجب شرعی است.

در کتاب الکافی مرحوم کلینی، نقل شده است که هنگام خروج سفیانی، دعوت حق اهل بیت و دعوت امام مهدی را اجابت کنیم و شیعیان، توجه شان به سمت اخبار کشور حجاز و شهر مکه، باشد.

در روایتی منقول از امام جعفر صادق علیه السلام، چنین نقل شده است:

عنْ یونُسَ بْنِ أَبِی یعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ یقُولُ إِذَا خَرَجَ السُّفْیانِی یبْعَثُ جَیشاً إِلَینَا وَ جَیشاً إِلَیکمْ فَإِذَا کانَ کذَلِک فَأْتُونَا عَلَی کلِّ صَعْبٍ وَ ذَلُول.[16]

یونس بن ابی یعفور از امام صادق علیه السلام، نقل می کند، که ایشان فرمودند: هنگامیکه سفیانی خروج می کند، دو سپاه اعزام می کند، یکی به سمت ما (حجاز) و دیگری به سمت شما (عراق).

در این صورت به سمت ما بشتابید (و تمام توجه شما، به سمت اخبار کشور حجاز و شهر مکه باشد، زیرا محل ظهور و قیام امام عصر، می باشد)، هرچند دچار سختی شوید.

و در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام، چنین نقل شده است:

قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیهِ السَّلَامُ کیفَ نَصْنَعُ إِذَا خَرَجَ السُّفْیانِی. .. فَإِذَا ظَهَرَ عَلَی الْأَکوَارِ الْخَمْسِ یعْنِی کوَرَ الشَّامِ فَانْفِرُوا إِلَی صَاحِبِکمْ.[17]

(راوی) به امام صادق عرض کرد، هنگام خروج سفیانی، چه کار کنیم؟. .. (امام پاسخ داد) هنگام خروج سفیانی و تسلط سفیانی بر مناطق پنج گانه شام، به امام مهدی بپیوندید و دعوت ایشان را اجابت کنید.

چراکه امام عصر، از شهر مکه در کشور عربستان، قیام خواهند فرمود. شیخ مفید در کتاب الارشاد، چنین نقل می کند:

... یقُومُ القائم فِی یوْمِ عَاشُورَاءَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی قُتِلَ فِیهِ الْحُسَینُ بْنُ عَلِی علیه السلام، لَکأَنِّی بِهِ فِی یوْمِ السَّبْتِ الْعَاشِرِ مِنَ الْمُحَرَّمِ قَائِماً بَینَ الرُّکنِ وَ الْمَقَام . ...[18]

 

... قائم (حضرت مهدی علیه السلام) در روز عاشورا که روز شهادت سید الشهدا علیه السلام است، قیام می کنند. گویا در آن شنبه ای که عاشورا در آن واقع شود، او را می بینم. درحالی که بین رکن و مقام ایستاده است. ...

۷. سفیانی و ندای آسمانی، به عنوان دو نشانه حتمی ظهور و جدا کننده فاصله بین عصر غیبت و عصر ظهور، صدق ادعای ارتباط خاصه با امام مهدی علیه السلام، می باشد که در توقیع مبارک حضرت، به آخرین نواب اربعه، علی بن محمد سمری، به آن اشاره شده است. شیخ طوسی در کتاب الغیبۀ، چنین نقل می فرمایند:

... مَنْ یدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ (أَلَا فَمَنِ ادَّعَی الْمُشَاهَدَةَ) قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیانِی وَ الصَّیحَةِ فَهُوَ کذَّابٌ مُفْتَر. ...[19]

... هرکسی، قبل از خروج سفیانی و ندای آسمانی، ادعای ارتباط و نیابت خاص، داشته باشد، دروغ گو، کذاب و افترازننده است. ...

۸. همچنین، اهتمام پیشوایان دینی به این نشانه، از دیگر عواملی است که بررسی آن را ضروری می نماید. طرح این موضوع در احادیث و لسان مبارک: پیامبر اکرم، امام علی، امام سجاد، امام باقر، امام صادق، امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام مهدی، آن هم در حدود یکصد روایت، نشان از این اهتمام دارد. (نگاه کنید: کتاب معجم الاحادی الامام المهدی)

۹. بنابراین با تمام تفاصیل ذکر شده، سفیانی، مهمترین علامت ظهور امام مهدی علیه السلام، قلمداد شده است. و هیچ نشانه ظهور دیگری قابل مقایسه با این نشانه نیست. و حتی دیگر نشانه های حتمی دیگر ظهور، به نوعی با این نشانه در ارتباط هستند. و همه نشانه ها در آستانه ظهور، تحت الشعاع شورش سفیانی، می باشد.

توضیح اینکه: یمانی و خراسانی به عنوان نشانه ظهور، با سفیانی می جنگند. در روایت معتبر از امام باقر علیه السلام نقل شده است:

وَ یبْعَثُ السُّفْیانِی جَیشاً إِلَی الْکوفَةِ. .. إِذْ أَقْبَلَتْ رَایاتٌ مِنْ قِبَلِ خُرَاسَانَ وَ تَطْوِی الْمَنَازِلَ طَیاً حَثِیثاً وَ مَعَهُمْ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِم.[20]

... سفیانی سپاهی را به سوی کوفه گسیل می دارد. .. در چنین شرایطی پرچمهایی از خراسان به رهبری خراسانی نمایان می شوند که منزلگاه ها را با سرعت چشمگیری طی کرده و پشت سر هم می گذراند و در میان آنها عده ای از اصحاب حضرت مهدی علیه السلام حضور دارند.

و همچنین خسف بیداء برای سپاه سفیانی در میان مکه و مدینه، رخ می دهد. مرحوم مجلسی در کتاب بحار الانوار به نقل از تفسیر عیاشی چنین نقل می کند:

... حَتَّی إِذَا نَزَلُوا الْبَیدَاءَ وَ هُوَ جَیشُ الْهَمَلَاتِ خُسِفَ بِهِم . ...[21]

... تا اینکه سپاه سیل آسای(سفیانی) در بیداء (بین مکه و مدینه) فرود می آیند و در زمین فرو می روند. ...

حتی بعد از ندا و صیحه آسمانی، به عنوان نشانه حتمی ظهور، ندای شیطان، به اسم سفیانی نیز شنیده میشود.

و نکته پایانی اینکه: طبق توقیع شریف امام عصر به علی بن محمد سمری (آخرین نائب امام عصر در عصر غیبت صغری)، ظهور امام مهدی، تنها بعد از خروج سفیانی و ندای آسمانی، اتفاق می افتد. شیخ طوسی در کتاب الغیبۀ، چنین نقل میفرمایند:

... مَنْ یدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ [أَلَا فَمَنِ ادَّعَی الْمُشَاهَدَةَ] قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیانِی وَ الصَّیحَةِ فَهُوَ کذَّابٌ مُفْتَر.[22]

... هرکسی، قبل از خروج سفیانی و ندای آسمانی، ادعای ارتباط و نیابت خاص، داشته باشد، دروغگو،کذاب و افترازننده است.

همه این موارد و احادیث نشانه های حتمی ظهور در مباحث مهدویت، همانطور که ذکر شد و مشاهده فرمودید، به نوعی با سفیانی، مرتبط می باشد. و اهمیت دوچندان بررسی تفصیل و جزئیات مباحث سفیانی، را نمایان می کند.

نکته پایانی

سفیانی، مهمترین علامت ظهور امام مهدی علیه السلام قلمداد شده است و هیچ نشانه ظهور دیگری قابل مقایسه با این نشانه نیست. و حتی دیگر نشانه های حتمی دیگر ظهور، به نوعی با این نشانه در ارتباط هستند. و همه نشانه ها در آستانه ظهور، تحت الشعاع شورش سفیانی، می باشد.

یکی از اساسی ترین اهداف قیام سفیانی، حمله به مناطق شیعه نشین و کشتار شیعیان و حمله به مراکز مقدسه شیعه در کشور عراق، است. تأثیر این رخداد عظیم در کیان تشیع و تهدیدی که از ناحیه سفیانی متوجه شیعیان جهان می شود، بررسی ابعاد این ماجرا و آگاهی از زوایای مختلف آن را ضروری می نماید.

تأثیر شورش سفیانی، بر معادلات و تحولات اساسی در دنیای اسلام، از منطقه شام تا عراق، و حتی اعزام لشکر به عراق و عربستان، و تخریب شهر مدینه و تلاش در جهت جلوگیری از قیام امام مهدی و اعلان جنگ علنی بر ضدّ آن حضرت، بخشی از ابعاد این رخداد پراهمیت است. نشانه هایی چون: ندای آسمانی، کشته شدن نفس زکیه، خسف بیداء و. ..، حوادثی محدود به شمار می روند که در زمان اندکی رخ می دهند، اما قیام سفیانی حادثه ای ساده و محدود نیست و ماه ها به طول می انجامد و شعاع فعالیت های سفیانی منطقه شام و عراق خواهد بود.

و اما در مباحث مهدویت، باید به نکته مهمی توجه کرد و آن اینکه: احادیث مهدویت، بویژه نشانه های حتمی ظهور، قطعه های مختلف یک پازل واحد محسوب می شوند و جدا از هم نباید بررسی شوند. و اگر نشانه های حتمی ظهور را جدا از هم و مستقل از یکدیگر، بررسی کنیم به نتایج واقعی و مطلوب نخواهیم رسید. اگر به بررسی علمی تنها یک نشانه ظهور، بسنده کنیم، ممکن است به این نتیجه دست یابیم که این نشانه، در گذشته و تاریخ واقع شده، و یا ممکن است شبیه آن در آینده، به طور متعدد، تکرار شود. اما اگر مجموعه علامت ها و نشانه ها را به صورت میدانی و در کنار هم، به عنوان قطعه های مختلف پازل واحد، توجه کنیم، به نتیجه ای واقعی تر، خواهیم رسید.

پی نوشت

 

[1] نعمانی، الغیبۀ، ص ۱۹۸.

[2] مهدی پور، پژوهشی پیرامون علائم حتمی ظهور، ص ۲۱-۲۲.

[3] شیخ صدوق، کمال الدین، ج ۲، ص ۶۵۰.

[4] مهدی پور، پژوهشی پیرامون علائم حتمی ظهور، ص ۴۸-۴۹.

[5] شیخ صدوق، کمال الدین، ج ۲، ص ۶۵۰.

[6] کورانی، الیمانیون قادمون، ص ۱۱۵-۱۱۶.

[7] شیخ صدوق، کمال الدین، ج ۲، ص ۶۵۰.

[8] نعمانی، الغیبۀ، ص ۳۰۱.

[9] سوره انعام، آیه۲.

[10] نعمانی، الغیبه، ص ۳۰۱. مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۴۹،

[11] شیخ صدوق، کمال الدین، ج ۱، ص ۳۲۷ و ۳۳۱.

[12] نعمانی، الغیبه، ص۲۸۰.

[13] نعمانی، الغیبۀ، ص ۳۰۰.

[14] نعمانی، الغیبۀ، ص ۲۸۰.

[15] نعمانی، الغیبۀ، ص ۳۰۰.

[16] نعمانی، الغیبۀ، ص ۳۰۶.

[17] مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۷۲.

[18] شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۹.

[19] شیخ طوسی، الغیبۀ، ص ۳۹۵.

[20] نعمانی، الغیبۀ، ص۲۸۰.

[21] عیاشی، التفسیر، ج۱، ص ۶۵. مجلسی، بحار الانوار، ج۵۲، ص۲۲۳.

[22] شیخ طوسی، الغیبۀ، ص ۳۹۵.

رواق
بالادیده

تعداد نظر های داده شده (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر(ایمیل اجباری نیست

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی
بالادیده